KABIZLIK (Konstipasyon)

Kabızlık; bağırsak hareketlerinin yavaşladığı, dışkılama sıklığı ve hacminin azalıdığı,  bağırsak işlev bozukluğudur. Dışkılama gerçekleştiğinde dahi dışkı genellikle sert ve kurudur. Genellemenin standart olmadığı kabızlık olguları, genellikle bireysel değerlendirmeler göz önüne alınarak teşhise gidilmesi doğru bir yaklaşım olur. Pati dostumuzun günlük rutininden daha az kaka yapması veya sıklığının azalmasını,  kabızlık olarak değerlendirilebilir. Çünkü cins, yaş ve en önemlisi beslenme modeli, dışkının: sıklığı, kıvamı ve miktarını değiştirmektedir. Her şeyin rutinde olduğu durumlarda sıklık, kıvam ve miktarda azalma kabızlık olarak değerlendirilmelidir. Kabızlık riskleri ile birlikte ishale kıyasla daha az korkutucudur. Ancak göz ardı edilmemelidir! Bu yazımızda kabızlığa yani konstipasyona gelin bir göz atalım. Nedenlerle birlikte çözümleri yan yana sıraladığım yazımızda keyifli okumalar dilerim.

Çoğunlukla tek bir semptomun varlığı, tek neden kaynaklı değildir, zira biyojik bilimlerde tıbbı bu kadar karmaşık yapan durum da budur. İki kere iki çoğunlukla dört yapmaz. Ancak kabızlık bazen gerçektende onu tetikleyen yakın ilişkili nedenlerden oluşur ve o sebeb ortadan kalktığında, kabızlıktan kurtulmuş oluruz..  Elbette kabızlığı dolaylı yoldan neden olan çoklu nedenler de olabilir. Kabızlığa neden olan ilaçlar (antialerjikler, idrar söktürücüler, narkotik ağrı kesiciler ve sükralfat) burada dikkatten kaçmamalıdır, eğer ki aktif bir medikal tedavi süresindeyseniz kabızlık, ilaç kullanımının son bulmasıyla sona erecektir. Kabızlığa neden olan hastalıkları sıralamadan önce göz ardı edilen bir neden daha var. Normal bağırsak hareketlerinin geçişini değiştiren korku, endişe ve diğer davranışsal durumlar… Özellikle stres bizlerde olduğu gibi pati dostlarımızda da kabızlık nedeni olabilir. Sizin ve bulunduğunuz ortamda yaşadığınız gerginliklerin onları da etkilediğini unutmayalım. Süre nasıl gözlenmeli..? Genellikle dışkının ve sıklığının azalması şeklinde eğilim gösteren bu değişkenler 10 günü aşıyorsa, kabızlık için kronikleşmeden bahsedilmeye başlanır. Hormonal hastalıklar (hipotiroidizm, hiperparatiroidizm) yetersiz egzersiz ve fiziksel aktivite özetle vücudu dur diyen tüm fiziksel ve hormonsal faaliyetlerdeki aksama dışkı geçişini yavaşlatır. Diğer istisnai durumlar ise büyük kütleli ve sindirilmeyen yabancı cisimlerin bağırsak tıkanıklığına neden olmasıyla gelişir, burada risk ciddi ve çoğunlukla cerrahi/girişimsel müdahale gerektirir. Bu neden kaynaklı bir kabızlıktan şüpheleniyorsanız vakit kaybetmeden veteriner hekimize danışın. Dışkılama anatomik olarak köpek ve kedilerde arka ayakların belirli bir açıyla pozisyon alması ile gerçekleşir, çoğu yaşlı (geriatrik) patili dostumuzda eklem problemleri (osteoartrit gibi ağrılı durumlar) buna müsaade etmez ve dışkılama güçlüğü nedeniyle daha az dışkılama gerçekleşir. Bu durum kabızlık değildir ancak zamanla kabızlığa dönüşen bir hal almasına zemin hazırlar. Bunun yanında yaş ve cinsiyetten bağımsız en ciddi problem anal kese yangılarıdır. Yangılanan anüs çevresindeki bezler şişer ve dışkı geçişi için dar bir alan yaratır, bu aynı zamanda inflamasyonla birlikte sancılı dışkılamaya da neden olur ve dışkı geçişine pati dostumuz izin vermez. İleri komplikasyon olarak karşımıza megakolan dediğimiz kalın bağırsağın büyümesi durumu çıkar. Anal kese yangıları ve anal kesenin muayenesi belirli aralıklarla takip edilmeli ve kontrol altına alınmalıdır. Özellikle 10 yaş sonrası yılda bir kolonoskobik muayene kolon veya rektumdaki tümörleri veya kitlelerin tespiti için önemlidir, zira kalın bağırsak tümörleri her zaman ishal ile değil kronikleşmiş kabızlık olarak da kendini gösterebilir.

Ve bu böyle devam ederken, bir sindirim sistemi problemi olan kabızlıkta neyi unuttuk? Tabiki de unutmadık anca sıra geldi.. Beslenme! Yanlış beslenme!

Hatırlarsak ilk satırlarda kabızlık için kuru ve sert dışkı demiştik.. E bunun için en doğru yorum az su tüketimi olacaktır. Susuzluk ve az su tüketimi dışkının sindirim kanalında her şey normalken ‘’sert ve kuru’’ bir hal almasını sağlar. Özellikle yaz ayarında sıcaklık stresi su tüketimini azaltmakta, kaybını arttırmaktadır. Su kaplarında suyun tazeliğine daha çok özen gösterilmeli ve değiştirme sıklığı arttırmalıyız. 

Gelelim beslenmeye...

Su tüketimi dedik elbette ama gıdada ki su oranı? Beslenme de su içmek önemli ancak gıdalardaki su oranı da kabızlıkta önemli yer tutar. Bu açıdan suyu çekilmiş/kuru mama tüketimi böbrek rahatsızlıkları başta olmaz üzere bağırsakları da susuz bırakabilmektedir. Birincil beslenme önerisi ve desteği lifli beslenmektir. Lif gıda geçişini dengelediği gibi lifli çoğu gıda (yeşil sebzeler vb) yüksek oranda su ihtiva eder. Bizlerde oluğu gibi lifli gıda tüketmenin en güzel avantajı su ve dışkı hacmini iyileştirmesidir. Örneğin bal kabağı! İyi bir lif olmasının yanında, C vitamini, magnezyum ve potasyum kaynağıdır, Hazır mıyız? Özellikle çiğ bal kabağı %86 oranında su ihtiva eder. Ancak etle beslenen ve etle beslenmesi elzem olan kedimiz de kabız olsa, protein dengesi önemli vazgeçilmezler arasındadır. Kabızlık semptomları ve dışkılama binlerce nedenle açıklansa da disbiyozisi hatırlatmadan geçemem, dengesiz bağırsak mikrobiyotası, sofrada eksik olan probiyotikler birçok patolojinin tetikleyicisidir. Küçük bir mikrobiyota ve probiyotik kullanalım hatırlatmasından sonra beslenme modeline sıcak bir geçiş yapabilir. Evet, lif önemli ancak proteinin de suyunu unutmamak gerekir. Proteinin suyu ne demek dediğinizi duydum, açıklayayım. BARF beslenme! 

‘’BARF yani ‘Biyolojik Açıdan Uygun Çiğ Besin (Biologically Appropriate Raw Food)’’

Doğru oranda kombinasyon ile hem etten gelen hem de sebzeden gelen sağlık deposu suyu kayıpsız bir şekilde sindirim sitemine göndermiş oluyoruz. Zira BARF diyetinde dışkı orijinal kıvama çok daha rahat ulaşır, çiğ sebzelerden gelen bir tek su değil, ölmemiş antioksidanlar ile bağırsağı oksidatif stresten de korumuş oluruz.

Kabızlık uzun tüylü köpek ırklarında anüs etrafındaki tüylerin topaklanması ile dışkı yolunun kapanması gibi sebeplerden, bizzat tüylerin yalanarak yutulması ile bağırsak yolunda topaklanmasına kadar uzak yakın ilişkili birçok nedeni kapsayabilir. Burada bahsini geçirdiğimiz konular ve bahsedemediğimiz birçok sebep bir kenara dursun; yeterli su tüketimi, doğru oranda lifli gıda ve en olmazsa olmazımız egzersizlerimizi ihmal etmeyelim.

Ege ÇATALKAYA
Uzm. Veteriner Hekim